Rozdział 52. Na kruchym lodzie

_______________

LODOWE POLA ROZCIĄGAŁY SIĘ PRZED NIM CICHE I LŚNIĄCE. Nieruchoma, zamrożona tafla wyglądała jak odłamki szkła rozrzucone między surowymi, porośniętymi sosnami szczytami.

Pobyt w górach miał w sobie coś kojącego, praca przynosiła spokój. Coś w kąsającym zimnie, palących mięśniach i odosobnieniu sprawiało, że Kristoff czuł się pełen nieskończonych możliwości. Wszystko inne można było odepchnąć na bok, zostawał tylko wysiłek, jasny umysł, piła przecinająca swoją ścieżkę przez lód.

Zatrzymał Svena, wciągnął do płuc zapach mrozu tak głęboko, że aż ścierpły mu zęby, i pomyślał, że jeśli przyjdzie śnieg, wcale nie będzie musiał się już martwić powrotem, bo zima uwięzi ich w górach na dobre i złe.

Ktoś pomachał do niego ze środka jeziora. Kristoff uniósł dłoń w odpowiedzi, ale nie rozpoznał twarzy, bo wstające słońce tańczyło na dłutach i chwytakach. Brązowiło zmarszczki, blizny, bruzdy i rozmywało twarze. Szczyty gór lśniły w nim jak srebro.

— Cosik wceśnie chytas robić — powitał go Harald, kiedy się zatoczył i prawie się z nim zderzył, uwieszony na ramieniu Kristera-czy-tam-Kristena, również wyraźnie wczorajszego.

— A wy cosik nieskoro kończycie — zauważył Kristoff, zawiązując ocieplacz pod szyją i starając się oddychać zapachem drobinek čilvi* topiących się na wełnie. — Jebie od was jak z gorzelni.

Zapach przetrawionego alkoholu zawsze kojarzył mu się przede wszystkim z ojcem, tym awanturnym i głośnym. Życie wymykało mu się z rąk, a matka zawsze była nieobecna, jeszcze zanim naprawdę odeszła, więc pił coraz więcej, żeby sobie jakoś radzić.

— Ano — przytaknął Karel — kapke sie popiło.

Kristoff się na to uśmiechnął, chociaż wcale nie zamierzał się uśmiechać.

Mężczyźni wymienili spojrzenia (szturchnięcie-szturchnięcie, mrug-mrug) i równie zgodnie stwierdzili, że tym razem łatwiej będzie zebrać w górach trzeźwość umysłu niż cokolwiek innego.

Zignorował to, ale jeszcze zanim wyciął pierwszy blok, przepocił beaskę po same gacie i zrozumiał, co mieli na myśli. Cioteczka Astrid niepotrzebnie robiła pranie.

W powietrzu wyczuwało się zmianę, tak samo jak w wodzie głęboko pod lodem i w wilgotnym wietrze. Szron osiadał na wargach i mroził zęby, jeśli oddychało się z otwartymi ustami.

Nocą lód się skurczył, w porannym słońcu na powrót rozszerzył, a na tafli pojawiały się szczeliny, w których utykały dłuta i z których ześlizgiwały się piły. Pęknięcia rozbiegały się na wszystkie strony, aż cała lodowa skorupa drżała, a jej wibracje wywoływały głęboki ton, po którym następował ciężki huk.

Tym razem nie było już przed kim się popisywać, nikt oprócz lodu nie śpiewał, a ten wciąż był twardy, jeszcze mocniejszy niż poprzednio – gruby na wysokość człowieka. Powierzchnia bieggagaikkohat** lśniła w miejscach, gdzie wiatr i pługi rozgarnęły śnieg.

Praca szła opornie i powoli, równie dobrze mogliby próbować przewiercić się do wnętrza góry, wydawało się, że mimo wysiłku nie robią żadnych postępów, ale magia zmieniła skava w biemardit*** i Kristoff czuł się sobą, kolejnym ze stojących w rzędzie mężczyzn, wytłumionych mrozem, i może to nie było wiele, ale tylko tego potrzebował.

— E, patrzcie, czy to nie Jego Lordowska Mość przypadkiem? — zarechotał ktoś po lewej stronie Kristoffa.

— Przeca to zwykły przypór, chłopie! — burknął stojący najbliżej niego mężczyzna. Zęby przeciąganej po lodzie piły zaturkotały – ramiona ciążyły jak worki z piaskiem i nikt niepotrzebnie ich już nie unosił – kiedy pokonał dzielącą ich odległość i nieoczekiwanie ryknął śmiechem.

Słońce chowało się za ponurymi, żółtoszarymi chmurami, które świeciły jak rozgrzany metal. Kristoff podążył wzrokiem za jego kommagar, zmrużył oczy, żeby spojrzeć na krzywego kutasa wyciętego w lodzie i parsknął tak, że ocieplacz zsunął mu się z twarzy.

— A idź ty w chuj z tym Peterssenem, i z królową przy okazji — zagderał Anton, mocując się z chwytakiem, który utknął na sztorc w bloku lodu, który próbował wyciągnąć z przerębli, ale uśmiechał się tak samo, kiedy mówił o Zimie Stulecia: jakby była jedynie gorszym podmuchem wiosny. — Co za parszywa robota.

Żółtodzioby prawie pokładały się ze śmiechu, reszta wydobywców lodu śmiała się pod nosem albo przynajmniej uśmiechała.

— A by cie fras, synek, wzion! — zachichotał Tor, klepiąc go po plecach. — Dawnośmy się tak nie najebali.

I chociaż ta wesołość, niepewna i smętna, z prawdziwą radością nie miała nic wspólnego, to Kristoff po raz pierwszy od sam-nie-był-pewny-kiedy czuł się normalnie.

Po kilku godzinach na tafli Mjøsa leżało więcej porozrzucanych ubrań niż lodowych bloków. Kiedy zeszli do kantyny na obiad, nikt nawet nie spojrzał w ich stronę.

— Pojutrze będziemy próbować od nowa — orzekł Tor.

Do pojutrze od teraz jeszcze daleko — pomyślał Kristoff, zerkając na niebo. Słońce chowało się za ponurymi, żółtoszarymi chmurami, które świeciły jak rozgrzany metal. Październikowe dni były zbyt krótkie, a oni wszyscy spali za mało, trzymani na jawie przez swoje osobiste biedy; następnego dnia mieli zmienić ich inni.

— To samo mówiłeś przedwczoraj — poskarżył się jakiś chłoptaś, wyraźnie obdarzony mniejszym poczuciem humoru niż Tor.

Teraz już mało kto się uśmiechał. Wszyscy mieli czerwone policzki i nosy, albo spaliło ich słońce, albo wypili za dużo, albo w ich twarzach odbijało się krwawe wieczorne niebo.

— No i mówię znowu. — Raki drapały śliską lodową powierzchnię, kiedy starszy wydobywca podszedł do brzegu. — Sezon jeszcze nawet nie w pełni. Mamy czas, synek. Rodzina ci z głodu nie wyschnie.

Nie kłamał. Jesienny mrok stawał się faktem. Minie jeszcze sporo czasu, zanim jezioro wyrwie się z okowów zimy.

W kantynie panował zaduch, który jasno świadczył o tym, że mężczyźni, których zastąpili w siłowaniu się z lodem, wcale nie mieli łatwiejszego zadania. Stęchły, gorzki dym wisiał w powietrzu jak dywan.

— Panowie nie zamykają drzwi! — poprosiła drobna dziewczyna ledwo widoczna zza kontuaru. Płomienie w palenisku strzelały w górę, niebieszcząc się na polanach, podczas gdy zza progu sączył się wieczór.

— O nie — jęknął Juhani, walcząc z Kristoffem o miejsce w kącie, jakby znów byli nastolatkami. Ława kuchenna cioteczki pełna była sęków, które wyznaczały granice, za część, która przypadła któremuś z nich w udziale, nie mogła wystawać nawet nitka, zupełnie jakby kreski na drewnie rozdzielały nawet otaczające ich powietrze. — Spierdalaj, dzisiaj w kuchni jest Marfa Iljanowna.

Kristoff był tylko pięć lat młodszy od Gauriego, ale siedemnaście od Lino, więc sęki i rysy wyznaczały mu jasne granice we wszystkich sferach życia z kuzynami.

— Przesuń dupsko, Jens — mruknął z rezygnacją, czubkiem buta potrącając nogę zajmującą resztę miejsca. Mężczyzna nie odpowiedział, zajęty ściąganiem swetra. — No nie, stary, oszczędź nam tego…

— Co, aż tak zdziadziałem? — zaśmiał się głos, który zdecydowanie nie należał do Jensa. Sweter upadł na podłogę, koszula zawisła na brzegu stołu jak serweta, a Kristoff spojrzał w twarz chrzestnego, porysowaną bruzdami, spaloną słońcem, ze złuszczoną skórą.

— Uhm, wybacz — mruknął, ale Ivar zbył go machnięciem ręki i pospiesznie wyjaśnił:

— Jensa raczej prędko nie zobaczysz, obiecał pomóc Kr… to jest, ee, pojechał z Me…

— Z Mari — podpowiedział Kristoff. „Kruszyna” przeszła mu już w końcu przez gardło, czemu by nie zdrobnienie, którego sam używał najczęściej. — Mhm.

Jens może i był jego najlepszym przyjacielem, ale nie był  w y ł ą c z n i e  j e g o  przyjacielem.

— A poza tym, wydawało mi się, że jest obrażony o… — Juhani gwałtownie pokręcił głową, uniósł dłoń do twarzy, ale opuścił ją natychmiast, kiedy Kristoff na niego spojrzał, i uciekł spojrzeniem.

— Co, o to głupie imię dla dziecka?

— Hm — odparł Ivar wymijająco. — No, to akurat wyjątkowo głupi pomysł, co?

— A to nie tak, że Jens miał mieć na imię Ivar?

— Tak właściwie to  t y  –  co prawda chrześniaku, ale pierworodny – miałeś mieć na imię Ivar, ale Leif powiedział, że chyba mnie… — urwał i odchrząknął, lata gderania Stine, żeby się wyrażał, wyraźnie odniosły pożądany skutek — że się nie zgadza, bo nazywanie dzieci po żyjących przynosi pecha.

Pociągnął nosem, ponad dwieście funtów**** chłopa, a Kristoff natychmiast musiał odwrócić wzrok, bo kiedy tak patrzył mu w twarz, widział odciśnięte na niej wspomnienie tego, że na pogrzebie ojca Ivar płakał.

Sięgnął po swój kufel i pociągnął tęgi łyk, zirytowany obrotem, jaki nagle przybrała rozmowa, zanim zwrócił się do Juhaniego:

— A tobie co, za zimno? — Sam ściągnął beaskę i podwinął rękawy koszuli, palce zesztywniały mu za bardzo, żeby rozpiąć guziki, mógłby je co najwyżej pourywać. — Czy jesteś taki skromny dlatego, że twoja dziewczyna ma dyżur?

— To nie jest moja dziewczyna!

— Ale chyba chciałaby nią być, co? — włączył się Ivar. Stół zatrzeszczał niebezpiecznie, kiedy się na nim oparł, żeby znacząco mrugnąć do Juhaniego.

— Dajcie spokój, ona ma chyba ze czternaście lat.

— Słyszałem, że dwadzieścia.

— A wygląda na dwanaście!

— Może po kilku piwach przestanie? — zasugerował Ivar. — Kilju potrafi zdziałać cuda, z doświadczenia mówię.

Kristoff zmarszczył brwi. Jego zdaniem kilju smakowało jak drożdże i szczyny, i miał wrażenie, że chrzęści mu w zębach od nadmiaru słodyczy. Ale Stine nazywała alkohol „wodą grzeszników”, a jemu nikt nie zabraniał picia. Kto by miał?

— Błagam, oszczędź nasze dziewicze uszy! — Juhani gwałtownie odsunął swój kufel i tylko bardziej zapadł się na swoim miejscu. Nie wyglądał przy tym już nawet na rozgniewanego, tylko na dziwnie smutnego, jakby życie robiło mu na złość.

— A Anna? — rzucił nagle Ivar, przenosząc całą swoją uwagę na Kristoffa, tak po prostu, bez tytułów, bez podtekstów, jakby naprawdę można było myśleć o niej jak o zwyczajnej dziewczynie.

— Co z nią?

— Chciałem tylko powiedzieć, że…  — Ivar zatoczył dłonią wokół, wskazał na Lodowe Pola widoczne za drzwiami. Na tle księżycowobiałego lodu beaski wyglądały jak poczerniałe kości. — No, oby była tego wszystkiego warta.

Kristoff upił kolejny łyk, ale skrzywił się bardziej na wspomnienie zamku i baronii niż smak piwa.

— Mam nadzieję.

Pot płynął po plecach, alkohol płynął z kija, a oni siedzieli, czekali, jakby lód mógł się od tego stopić, i zastanawiali się, jaka przyszłość czeka tę część kraju, ubogą we wszystko poza monotonią. Ktoś znów przywołał imć pana Engströma,  m e t a l o p l a s t y k ę ,  zabrzęczały monety, kiedy zaczęto obstawiać, jakie są obecnie najlżejsze sanie na rynku.

— Bez przesady, za coś chyba da się ją lubić?

Kristoff podniósł głowę, żeby dopasować głos do twarzy, palce zacisnęły się na uchwycie kufla w oczekiwaniu na ciąg dalszy – ale zobaczył tylko Bjørna, najmłodszego z chłystków, których jeszcze kojarzył. Miał chyba ze szesnaście lat i niekoniecznie nadawał się do tej roboty, ale potrzebował jej, żeby pomóc swoim schorowanym rodzicom. Czasem tylko niepotrzebnie wydawało mu się, że taka postawa jest wystarczająco szlachetna, żeby zapewnić mu jakieś fory u starszych wydobywców.

— Taa — parsknął łysy, krzepki facet – wyglądał jak Bjarne – który wydawał się mieć do Korony jakieś osobiste pretensje. — A niby  z a  c o  mielibyśmy ją lubić? — Zmroził Kristoffa spojrzeniem. To na pewno był Bjarne. — Jakaś podpowiedź, panie nadworny?

Kristoff wzruszył ramionami.

To nie tak, że nie znosił królowej, po prostu była wszystkim tym, czym na początku wydawało mu się, że może być Anna – i czym na szczęście nie była – ale nie dała mu żadnego powodu do czegoś więcej niż obojętność.

— No to może za to, że łaskawie nie wpakowała nas wszystkich do kryminału?

— Co się stało, Sørlie, jak nie ma Grovena, to nagle ty teraz nosisz spodnie? — zarechotał Harald. Kvive aż przestał się huśtać na krześle. Kiedy przednie nogi na powrót dotknęły podłogi, uderzył dłońmi w stół tak mocno, że aż podskoczyły wszystkie stojące na nim kufle. Kristoff wcześniej nawet nie zwrócił uwagi na brak Andersa, a jego kumple zwykle trzymali się z daleka od niego, co nieszczególnie go martwiło.

Reszta wydobywców lodu wymieniła szybkie spojrzenia, ale nikt się nie odezwał. Bo powszechnie znana prawda była taka, że królowa Elsa wpakowała ich tylko w jeszcze większe gówno niż to, w które wdepnęli wcześniej.

— Śmieszna sprawa — ciągnął Bjarne Sørlie – Kristoff nie miał wątpliwości, że teraz zapamięta jego nazwisko w całości – puszczając tę uwagę mimo uszu — niby pieprzysz księżniczkę, a koniec końców i tak nie jesteś lepszy od nas, bo twoja rodzina też beknie za Lodowy Wierch.

—  C o ?  — wykrztusił, ale mężczyzna z uśmiechem rozłożył ręce i wzniósł oczy do sufitu. Cisza zaczęła robić się tak głucha, że aż dzwoniła mu w uszach.

— Ano — potwierdził wreszcie łaskawie facet siedzący obok Bjarnego, ten z zębami jak szachownica.

— Daj spokój, pewnie i tak już na samą myśl im stoi — zauważył Juhani, kładąc mu dłoń na ramieniu. Dopiero wtedy Kristoff zauważył, jak drżą mu ręce. Puścił rączkę kufla, rozprostował palce i patrzył, jak wraca do nich kolor. — Nie dawaj im jeszcze większej satysfakcji.

— Jakiej, kurwa satysfakcji? — Ojciec chrzestny i kuzyn zgarbili się na swoich miejscach, jakby wspólny sekret zmienił się w kamień wiszący u szyi. Kristoff zobaczył, jak wymieniają spojrzenia i co gorsza zrozumiał zawartą w nich poufałość. — O co mu chodzi?

— Może… może lepiej będzie, jak jeszcze trochę się napijesz — zasugerował Ivar i zwrócił się do Marfy Iljanownej, która jakby tylko na to czekała. — Aniołecko, podasz nam jakąś wódkę?

Juhani przechylił swój kufel i jednym haustem wychylił całą zawartość, jakby od tego zależało jego życie, i odstawił go z hukiem na stół. Wyglądał przy tym na równie spiętego i niespokojnego, jak Kristoff się czuł.

_______________

* Čilvi (płn.-lap.) – grudki śniegu, które przywierają do ubrań lub sierści zwierząt.

** Bieggagaikkohat (płn.-lap.) – miejsce, w którym wiatr wywiał niemal cały śnieg.

*** Biemardit (płn.-lap.) – ciężka praca w głębokim śniegu.

**** 200 funtów norweskich ≈ 100 kg.

Możliwe, że jeszcze nie było okazji o tym wspomnieć, ale Ivar jest ojcem chrzestnym Kristoffa (a Leif był ojcem chrzestnym Jensa).